Spadek wysokości kar w sprawach kartelowych na świecie w roku 2015 mimo rekordowego roku w Stanach Zjednoczonych i Chinach

Zgodnie z opublikowanym raportem międzynarodowej kancelarii Allen & Overy w sprawie globalnych trendów dotyczących egzekwowania przepisów prawa ochrony konkurencji w sprawach kartelowych, w roku 2015 łączna wartość grzywien nałożonych przez organy antymonopolowe wyniosła 5,28 mld USD, co oznacza spadek o 20% w porównaniu do wartości zanotowanej w roku 2014.  Spadek miał miejsce pomimo rekordowego poziomu kar nałożonych w roku 2015 przez urzędy ds. ochrony konkurencji w Stanach Zjednoczonych i Chinach.  W ubiegłym roku suma kar finansowych za naruszenie prawa antymonopolowego nałożona przez Departament Sprawiedliwości Stanów Zjednoczonych osiągnęła wysokość 2,853 mld USD, dwukrotnie przewyższając poziom kar nałożonych w roku 2014.  Rekordowy wynik w roku 2015 przyniosły rozstrzygnięcia w sprawach dotyczących rynku walutowego. Kwoty kar finansowych nałożonych w tych sprawach stanowiły 88% (2,52 mld USD) całkowitej sumy kar za naruszenie prawa ochrony konkurencji nałożonych przez Departament Sprawiedliwości Stanów Zjednoczonych. W Chinach łączna wartość kar wzrosła o ponad 280% z kwoty 290,2 mln USD w 2014 r. do 1,12 mld USD w 2015 r. - „Kary nałożone w sprawach dotyczących rynku walutowego wprowadziły ożywienie, w przeciwnym razie byłby to spokojny rok dla organów ochrony konkurencji. Zaskakujący był natomiast znaczny spadek wysokości kar nałożonych przez Komisję Europejską w roku 2015, której ubiegłoroczne wysiłki zostały przyćmione sukcesami krajowych organów antymonopolowych poszczególnych państw członkowskich.” - mówi John Terzaken, partner w kancelarii Allen & Overy kierujący zespołem ds. egzekwowania przepisów dotyczących karteli. W skali globalnej spadek wysokości kar - w porównaniu do roku 2014 - był najbardziej znaczący w Unii Europejskiej i Brazylii, natomiast w niektórych jurysdykcjach (np. w Australii i Singapurze) organy ds. ochrony konkurencji nie nałożyły żadnych kar w roku 2015. W pierwszym pełnym roku urzędowania Margarethe Vestager na stanowisku unijnego komisarza ds. konkurencji, w pięciu zakończonych sprawach kartelowych w roku 2015 Komisja Europejska nałożyła kary w wysokości 410,16 mln USD, co oznacza spadek o 82% w stosunku do sumy kar nałożonych w 2014 r. W roku 2016 Komisja Europejska prawdopodobnie zakończy postępowania dotyczące rynku biopaliw, baterii do laptopów oraz handlu metalami szlachetnymi, które mogę odwrócić spadkowy trend z roku 2015. Na uwagę zasługuje globalny trend, zgodnie z którym organy ochrony konkurencji różnych jurysdykcji coraz częściej rozważają uwzględnianie, jako okoliczności łagodzącej w procesie miarkowania ostatecznej wysokości kary pieniężnej, wprowadzania przez przedsiębiorców skutecznych programów zgodności z prawem ochrony konkurencji (ang. compliance programmes). - „W 2015 roku Departament Sprawiedliwości Stanów Zjednoczonych po raz pierwszy uznał stosowanie przezspółkę programu zgodności za okoliczność łagodzącą karę w postępowaniu antymonopolowym, co daje jasny sygnał, że programy zgodności będą poddawane szczegółowej analizie przy podejmowaniu decyzji kończących postępowania w sprawie porozumień ograniczających konkurencję w przyszłości.” - dodaje John Terzaken. - „Obszerne stanowisko w sprawie stosowania przez przedsiębiorców programów zgodności z prawem ochrony konkurencji wypracował również Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, wskazując jednakowoż, że jedynie skuteczny program compliance będzie mógł prowadzić do obniżenia kary pieniężnej.” – wyjaśnia dr Marta Sendrowicz, partner w warszawskim biurze kancelarii Allen & Overy. W regionie Europy Środkowej i Wschodniej globalny trend, który został opisany w raporcie Allen & Overy, nie do końca się potwierdził. Zarówno w Austrii, jak i na Słowacji, krajowe organy ochrony konkurencji były bardzo aktywne w sprawach porozumień ograniczających konkurencję. Rok 2016 będzie natomiast rokiem oczekiwanej zwiększonej aktywności Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów w tym obszarze. - „Po pierwsze, w Urzędzie przeprowadzone zostały zmiany organizacyjne, których celem było wzmocnienie skuteczności organu w wykrywaniu najcięższych naruszeń prawa ochrony konkurencji. Po wtóre, w ostatnim roku Urząd wypracował oraz opublikował szereg wytycznych w sprawie stosowania przepisów zmienionej w styczniu 2015 r. ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, które budują po stronie przedsiębiorców większą pewność, co do kierunków stosowania (relatywnie) nowych regulacji. Przedsiębiorcy spodziewają się, że będą one „testowane” przez polski organ antymonopolowy nie tylko w sprawach dotyczących wykrywania najpoważniejszych porozumień pomiędzy konkurentami, ale także w tych, które obejmują podmioty funkcjonujące na różnych szczeblach obrotu. W tych sprawach (jak i w sprawach dotyczących ochrony interesów konsumentów) Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów zdobył bardzo bogate doświadczenie.” – powiedziała dr Marta Sendrowicz. W roku 2015 organy ochrony konkurencji kontynuowały w wielu jurysdykcjach politykę nakładania kar finansowych na osoby fizyczne zarządzające przedsiębiorcami, jeżeli osoby te przyczyniły się do naruszenia prawa ochrony konkurencji przez zarządzane przez nie podmioty.  W Stanach Zjednoczonych w 2015 r. do odpowiedzialności z tytułu naruszenia prawa ochrony konkurencji pociągnięte zostały 63 osoby (o 26% więcej w stosunku do 2014 r.).  Również organy ds. konkurencji w Wielkiej Brytanii, Korei Południowej oraz Japonii podkreślały znaczenie postępowań w sprawach osób fizycznych w swojej polityce dotyczącej egzekwowania przepisów prawa ochrony konkurencji. W roku 2016 organy antymonopolowe będą koncentrowały uwagę na postępowaniach dotyczących sektorausług finansowych oraz na nowo rozpoczętych postępowaniach obejmujących sektory: telekomunikacyjny, energetyczny i dóbr konsumpcyjnych. Aktywność ta będzie prowadziła do nasilenia działań związanych z egzekwowaniem przepisów dotyczących prawa ochrony konkurencji. Allen & Overy