Fundusze absolutnej stopy zwrotu

Z założenia fundusze absolutnej stopy zwrotu powinny zarabiać w każdej sytuacji na rynku. W rzeczywistości wiele z nich traci.

Sztuka strategii

Fundusze absolutnej stopy zwrotu są to stosunkowo młode wehikuły inwestycyjne na polskim rynku. Pierwsze powstały około 10 lat temu. Na świecie prekursorem tego rodzaju funduszy były Stany Zjednoczone. Fundusz, który miał zarabiać w każdych warunkach rynkowych stworzył w 1949 roku  w Nowym Jorku Alfred Winslow Jones. Aby taki wehikuł inwestycyjny nie tracił, kiedy na giełdzie jest dekoniunktura Jones zastosował strategię hedgingową, polegającą na dodaniu do portfela aktywów finansowych, których wartość wzrastała, gdy spadały ceny akcji. Do takich należą instrumenty pochodne. Był to pierwszy na świecie fundusz hedgingowy. Kolejne lata przyniosły dynamiczny rozwój tego rodzaju funduszy, które stosowały również inne strategie i inwestowały w szeroką gamę aktywów, co miało na celu zapobieżenie stratom podczas bessy oraz zarabianie w każdych warunkach rynkowych. Na gruncie tego rodzaju wehikułów inwestycyjnych wyrosła kategoria funduszy absolutnej stopy zwrotu.

Fundusze absolutnej stopy zwrotu zazwyczaj nie posiadają ustalonego benchmarku, tj. wskaźnika, który jest wzorcowym portfelem, stanowiącym punkt odniesienia do dokonywania ocen wyników zarządzania aktywami funduszu. Natomiast za cel stawiają sobie osiąganie zysków bez względu na sytuację na rynkach finansowych. Jest to ambitny cel, ale jak go osiągnąć? 

Przede wszystkim twórcy tego rodzaju funduszy stosują elastyczną politykę inwestycyjną. Inwestują więc w różne klasy aktywów, jak: akcje, obligacje, towary (np. surowce, energia, płody rolne etc.), instrumenty pochodne czywaluty. Mają one dużą swobodę w zakresie kreowania strategii, lewarowania i limitów inwestycyjnych. Stosując politykę aktywnej alokacji aktywów w zależności od koniunktury na rynkach każda z kategorii lokat może stanowić od 0% do 100% aktywów.

Są takie, które w ramach realizowanych strategii kupują i dokonują jednocześnie krótkiej sprzedaży instrumentów finansowych, zawierają transakcje arbitrażowe, stosują market timing, wykorzystują nadzwyczajne okazje inwestycyjne czy trendy makroekonomiczne. Fundusze absolutnej stopy zwrotu mogą korzystać z dźwigni finansowej, tzn. kupować część aktywów na kredyt. Taka strategia daje szansę na osiągnięcie wyższej stopy zwrotu, gdyż inwestycji dokonuje się za pożyczone pieniądze. Należy jednak mieć na względzie, że rodzi ona podwyższone ryzyko inwestycyjne. Są fundusze specjalizujące się lokowaniu pieniędzy na rynku krajowym, inne korzystają z możliwości, jakie dają rynki zagraniczne – inwestują więc regionalnie lub globalnie.

Niejednokrotnie, aby osiągnąć cel inwestycyjny stosuje się jednocześnie kilka strategii. Od osiągnięcia celu inwestycyjnego zależy wynagrodzenie zarządzających, na które składa się część zależna od wartości aktywów funduszu oraz premia za sukces, wypłacana po przekroczeniu określonej stopy zwrotu. W szczególności drugi składnik wynagrodzenia działa mobilizująco aby osiągać jak najlepsze wyniki.

W Polsce fundusze inwestycyjne działają na podstawie ustawy o funduszach inwestycyjnych. Zarządzają nimi profesjonalne podmioty – Towarzystwa Funduszy Inwestycyjnych. Nadzór nad funduszami i Towarzystwami sprawuje Komisja Nadzoru Finansowego, co oznacza, że rynek jest więc regulowany, bowiem podlega nadzorowi państwowemu. Zwiększa to bezpieczeństwo inwestowania, jednak nie obyło się bez wpadek.

Fundusze absolutnej stopy zwrotu są to stosunkowo młode wehikuły inwestycyjne na polskim rynku - tylko co czwarty działa dłużej niż 5 lat. Jednak z każdym rokiem wzrasta ich popularność - w okresie ostatnich 36 miesięcy ich liczba podwoiła się. Na koniec września br. funkcjonowały w Polsce 93 fundusze absolutnej stopy zwrotu. Ich aktywa były oszacowane na kwotę 14 mld zł, co stanowi 5,5 proc. wartości całego rynku funduszy. Zazwyczaj funkcjonują one w formule Funduszy Inwestycyjnych Zamkniętych (FIZ). Tytułami uczestnictwa funduszy zamkniętych są certyfikaty inwestycyjne, będące udziałowymi papierami wartościowymi. Zazwyczaj wycena aktywów tej klasy funduszy jest przeprowadzana co miesiąc lub na koniec kwartału kalendarzowego.

O jakości zarządzania funduszem absolutnej stopy zwrotu świadczy wypracowywanie dodatniej stopy zwrotu w każdym okresie. W praktyce tylko nieliczne regularnie osiągają dodatnie roczne stopy zwrotu.

Z reguły zaleca się inwestować w fundusze zamknięte w średnim lub długim terminie, na co najmniej na 3 lata. Jest to wystarczający czas na zrealizowanie celu inwestycyjnego, a także  pozwala sprawdzić efektywność zarządzania. Jak więc prezentują się wyniki funduszy absolutnej stopy zwrotu za ten okres?

Jak wynika z danych firmy Analizy Online spośród 41 funduszy, działających na polskim rynku przez co najmniej trzy lata, 32 osiągnęło dodatnią stopę zwrotu natomiast pozostałe są na stracie. Najlepszy wynik w analizowanym okresie uzyskał fundusz Acer Aggressive FIZ zarządzany przez QUERCUS TFI, uzyskując stopę zwrotu 51,2 proc. W tym czasie indeks giełdowy WIG20 stracił na wartości 17 proc.

Sięgając dalej w przeszłość, widzimy, że za ostatnie pięć lat 6 spośród 22 funduszy obecnych na rynku jest na minusie.

Tabela 1. Fundusze absolutnej stopy zwrotu – TOP10

Źródło: Analizy Online SA – wg wartości aktywów z 30.09.2016

W tabeli 2 przedstawiono wyniki 5 funduszy, których wartości tytułów uczestnictwa spadły w okresie 36 miesięcy w najwyższym stopniu.

Tabela 2. Fundusze absolutnej stopy zwrotu, które poniosły największe straty

Źródło: Analizy Online SA – wg wartości aktywów z 30.09.2016

Zysk kontra ryzyko?

Kryterium wysokiego zysku nie powinno być priorytetem przy inwestycjach finansowych, także w przypadku funduszy absolutnej stopy zwrotu. Wiele strategii tych funduszy jest obarczonych znaczącym ryzykiem poniesienia straty, które  może się w każdej chwili zmaterializować. Należy mieć na uwadze, że fundusze, które osiągnęły w krótkim okresie czasu spektakularne zyski mogły inwestować ryzykownie. Czy taka strategia sprawdzi się w dłuższym czasie lub przy zawirowaniach rynkowych? Podejmując więc decyzję inwestycyjną warto przeanalizować wyniki funduszu w dłuższym okresie, co najmniej trzyletnim. Tylko tak racjonalnie postępując można poznać profesjonalizm zarządzających funduszem.

Zatem wybierając fundusz warto sprawdzić, czy faktycznie wypracowuje on zyski niezależnie od koniunktury na rynku.

Porównanie wyników funduszu z indeksem giełdowym pozwala ocenić, jak reaguje on na sytuację na rynku kapitałowym. Ale to nie wystarczy – jest ponadto wiele wskaźników, które pozwalają ocenić faktyczną jakośćzarządzania portfelem inwestycyjnym. Tylko dogłębna analiza pozwoli na podjęcie racjonalnej decyzji na rozwiniętym już rynku funduszy inwestycyjnych, gdzie funkcjonuje ich blisko sto. Dokonując wyboru należy zdawać sobie sprawę, że żaden z nich nie jest idealny, i przez to dobry na każdą pogodę. Michał Kasperek

Michaelstrom